Injuria:Sevinc xanım ilk olaraq təşəkkür edirik müsahibə təklifimizi qəbul etdiyiniz üçün.

Qısa olaraq özünüz haqda məlumat verin zəhmət olmasa?

S.A.Salam, mən, Adıgözəlova Sevinc Əli qızı, 2013-2017-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsinin bakalavr pilləsi üzrə təhsil almışam. 2019-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin Kommersiya hüququ üzrə magistr pilləsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişəm. 2019-cu ildən etibarən bir sıra şirkətlərdə Hüquqşünas, Aparıcı hüquqşünas, Baş hüquqşünas və Hüquq şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışmışam. Hal-hazırda SOCAR Upstream şirkətində Hüquq məsləhətçisi vəzifəsində çalışıram, həmçinin “Baku Consulting Center” şirkətinin həmtəsisçisiyəm. 2023-cü ildən Azərbaycan Respublikası Vəkillər Kollegiyasının üzvüyəm.

 

Injuria: Sevinc xanım, biz bilirik ki aliment məsələsi son zamanlar çox danışılan məsələlərdən biridir, boşanma zamanı əsas məqam alimentin ödənilməsidir, çünki aliment uşağın ehtiyaclarını qarşılamaq məqsədi ilə ödənilir. Boşanma mərhələsində olan valideynlər uşaqları üçün aliment ödəməli olduqlarını anlasa da, bir çox halda qərarın icrasına əməl edilmir, bununla bağlı qanunvericilik nə deyir? 

 

S.A. Təəssüfki, alimentlə bağlı məhkəmə qərarlarının icra edilməməsi halları ilə çox tez-tez qarşılaşırıq. İlk növbədə qərarın icra edilməməsi səbəbini araşdırmaq lazımdır. Əgər qərarlar üzürsüz səbəbdən, qərəzli olaraq icra edilmirsə, bu zaman şəxs qanunla müəyyən edilmiş qaydada inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə cəlb olunur. Bəzi hallarda isə valideyn aliment ödəmək istəsə belə, ödəmə qabiliyyətinin olmaması səbəbindən qərarı icra edə bilmir. Belə olan halda isə şəxsin inzibati və ya cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi hər hansı bir nəticə verməyəcək, qərar yenə də icra olunmadan qalacaqdır.

 

 Injuria: Bir məqamı bilmək istəyirik, redaksiyamıza  oxucularımız tez-tez yazır ki,   məhkəmə qətnamələri icra edilmir, aliment pulu ödənilmir, icraçılar tələb etmir  və s kimi , bununla bağlı nə deyə bilərsiz? Əgər şəxs aliment pulunu ödəməkdən qaçırsa, qarşı tərəf nə etməlidir? 

S.A. Qeyd edim ki, qarşı tərəf alimentin ödənilməsinin təmin edilməsi məqsədi ilə icra məmurundan məcburi icra tədbirlərinin həyata keçirilməsini tələb edə bilər. İcra məmuru da öz növbəsində könüllü icra müddəti bitdikdən sonra qərarın icra edilmədiyini müəyyən edərsə, qərarın icrası üçün məcburi icra tədbirlərini tətbiq etməlidir. Bu zaman icra məmuru bir sıra üsul və vasitələrdən istifadə edərək qərarın icrasını təmin edə bilər. Məsələn: icra məmuru tərəfindən aliment ödəməkdən boyun qaçıran şəxsin rəsmi iş yerinin olub-olmaması müəyyənləşdirilir, əgər rəsmi iş yeri varsa, bu halda əmək haqqından məcburi tutulmanın həyata keçirilməsi üçün şəxsin iş yerinə icra vərəqi göndərilir. Eyni zamanda icra məmuru tərəfindən şəxsin mülkiyyətində hər hansı əmlakın olub-olmamasını müəyyənləşdirilir, şəxsin adında hər hansı bir daşınar və ya daşınmaz əmlak aşkar edilərsə, tələb onun əmlakına yönəldilir. İlk növbədə əmlakın üzərinə həbs qoyulur və həbs qoyulmuş əmlak borc məbləğinə uyğun olaraq alimentin yerinə tələbkara təqdim edilir. Tələbkar əmlakı qəbul etməkdən imtina etdiyi təqdirdə isə həmin əmlak hərracda satılaraq əldə olunmuş vəsait alimentin əvəzinə tələbkara verilir. Şəxsin barəsində həmçinin məcburi gətirilmə, axtarış tədbirləri və ölkədən getmək hüququnun müvəqqəti məhdudlaşdırılması kimi tədbirlər də həyata keçirilə bilər.       

 

Injuria: Azərbaycanda aliment ödəməkdən boyun qaçıran şəxslərə qarşı inzibati həbs cəzası varmı? 

S.A. Bəli var, belə ki, İXM-nin 528-ci maddəsinə əsasən Məhkəmə və digər orqanların qərarlarının icrası ilə əlaqədar icra məmurunun tələblərinin yerinə yetirilməməsinə görə fiziki şəxslər beş yüz manatdan min manatadək məbləğdə cərimə edilir və ya işin hallarına görə, pozuntunu törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla, şəxsə bir ayadək müddətə inzibati həbs tətbiq olunur. Yəni, şəxs alimentin ödənilməsindən boyun qaçırdıqda, icra məmuru onun barəsində İXM-nin 528-ci maddəsinə əsasən protokol tərtib edərək məsuliyyətə cəlb edilməsi üçün məhkəməyə təqdim edir. Əgər məhkəmə şəxsi bu maddəyə əsasən təqsirli bilərsə, o zaman şəxsə məhkəmə tərəfindən inzibati tənbeh növündə cərimə və ya inzibati həbs tətbiq olunur.

 

Injuria: Əgər bu hallar təkrarlanarsa? 

S.A. Əgər şəxsin barəsində tətbiq edilən inzibati tənbeh də heç bir nəticə verməzsə, və həmin şəxs qərarın icrasından boyun qaçırmağa davam edərsə, artıq şəxsin hərəkətsizliyi cinayət məsuliyyətinə səbəb olur. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin 306.1 maddəsinə əsasən qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə qətnaməsini qərəzli olaraq icra etməməyə görə şəxs cinayət məsuliyyətə cəlb edilir və barəsində cərimə, ictimai işlər, azadlığın məhdudlaşdırılması və ya azadlıqdan məhrumetmə növündə cəza tətbiq edilir.  İcra məmuru aliment ödəməkdən boyun qaçıran şəxsin barəsində sözügedən maddə ilə cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi haqqında Ədliyyə Nazirliyinin İstintaq İdarəsinə təqdimat verir və beləliklə şəxsin barəsində cinayət işinin başlanması haqqında qərar qəbul edilərək məsuliyyətə cəlb olunur.

 

Injuria: Bu yaxınlarda Milli Məclisdə Aliment Fondunun yaradılması ilə bağlı diskussiyalar gedirdi, Sizcə buna ehtiyac var? 

S.A. Niyə də yox? Nəzərə alsaq ki, bu gün ölkədə minlərlə aliment ala bilməyən uşaqlar var. Alimentlə bağlı qəbul edilən məhkəmə qərarlarının yarısından çoxu kağız üzərində qalmaqda davam edir, valideynlər aliment öhdəliklərini icra etməkdən boyun qaçırırlar, bəzi hallarda ümumiyyətlə ölkəni tərk edirlər. Belə olduqda isə qərarın icrası daha da mümkünsüzləşir və nəticədə uşaqlar təminatsız qalır, maddi ehtiyacları tam qarşılanmır. Hesab edirəm ki, Aliment Fondunun yaradılması bu boşluğun aradan qaldırılmasına yardımçı olacaq.

 

Injuria: Sonunda Sizdən xahiş edirik  qanunvericiliyimizə uyğun olaraq oxucularımıza məlumat verəsiz, boşanma zamanı aliment öhdəliyi kimə düşür və hər uşağa görə nə qədər düşür? 

 

S.A. Bəzən hər kəs elə düşünür ki, aliment öhdəliyi təkcə atanın üzərinə düşür, yalnız ata aliment ödəyən tərəf ola bilər, əslində bu belə deyil. Boşanma zamanı məhkəmə uşaqlar üçün alimentin hansı valideyndən və hansı miqdarda tutulacağını müəyyən edir. Bu tutulma həm anadan, həm atadan ola bilər. Çünki qanuna əsasən hər iki valideyn uşaqlarını saxlanmağa borcludur. 

Alimentin miqdarına gəldikdə isə, tutulma qazancın və (və ya) gəlirin müəyyən hissəsi kimi, ya da sabit pul məbləği formasında müəyyən edilə bilər. Müntəzəm qazancı (gəliri) olan valideynlərdən 1 uşağa görə qazancın (başqa gəlirlərin) dörddə bir hissəsi, 2 uşağa görə qazancın (başqa gəlirlərin) üçdə bir hissəsi, 3 və daha çox uşağa görə isə qazancın (başqa gəlirlərin) yarısı miqdarında aliment tutulur. Əgər valideynin qazancı (gəliri) qeyri-müntəzəmdirsə, yaxud onun qazancı və ya sair gəliri yoxdursa, habelə alimentin valideynin qazancından (gəlirindən) müəyyən hissə kimi tutulması mümkün deyildirsə, bu halda aliment sabit pul məbləği formasında müəyyən edilə bilər. Sabit pul məbləği formasında təyin edilən alimentin miqdarı isə məhkəmə təcrübəsinə əsasən yaşayış minimumu nəzərə alınmaqla müəyyən edilir. Uşaqlar üçün yaşayış minimumu 2023-cü ilin sonunadək 220 manat məbləğində müəyyən edilib. Lakin, “Azərbaycan Respublikasında 2024-cü il üçün yaşayış minimumu haqqında AR Qanunu”na əsasən 2024-cü il üzrə uşaqlar üçün yaşayış minimumu dəyişdirilərək 235 manat məbləğində qeyd olunub, yəni növbəti ildən məhkəmə tərəfindən hər uşağa görə alimentin miqdarı sabit pul məbləği qismində 235 manat məbləğində müəyyən edilə bilər.

Bir məsələni də qeyd edim ki, sabit pul məbləği formasında aliment alan şəxslər yeni yaşayış minimumuna uyğun olaraq alimentin miqdarının artırılması üçün məhkəməyə müraciət edə bilərlər.

 

Geri