1.       Mir Hüseyn bəy ,Sizə təklifimizi qəbul etdiyinizə görə təşəkkürümüzü bildiririk.İlk öncə İNJURİA jurnalının oxucularına özünüz barədə qısa məlumat verərdiniz,zəhmət olmasa!

     Salam, mən, Mir Hüseyn Həbibli, hüquqşünaslıq ixtisası üzrə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Akademiyasında bakalavr təhsili, İstanbul Universitetində isə magistr təhsili almışam. Hazırda Azərbaycan Respublikasının Vəkillər Kollegiyasının üzvüyəm. Bununla yanaşı “Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi” publik hüquqi şəxsin Hüquq departamentinin Baş məsləhətçisi vəzifəsində çalışıram. Eyni zamanda “Baku Consulting Center” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin həmtəsisçisiyəm.

 

2.        Ər və arvadın birgə mülkiyyəti anlayışı nədir və bu növ mülkiyyətə nələr aid edilir?

     Bu suala cavab vermək üçün gəlin əvvəla, ümumi mülkiyyət nədir onunla tanış olaq.  Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyinə əsasən,  ümumi mülkiyyət iki və ya daha çox şəxsin mülkiyyət hüquqlarının mənsub olduğu əşyadır. Ümumi mülkiyyət təyinatı dəyişdirilmədən bölünə bilməyən əşyanın (bölünməz əşya) və ya qanunvericiliyə uyğun olaraq bölünməli olmayan əşyanın iki və ya bir neçə şəxsin mülkiyyətinə daxil olması zamanı yaranır.

Ər və arvadın ümumi mülkiyyəti isə onların nikah dövründə əldə etdikləri əmlakdan ibarətdir, bir şərtlə ki, nikah müqaviləsində ayrı qayda nəzərdə tutulmasın. Qanunvericiliyə əsasən, ər-arvadın ümumi birgə mülkiyyətinə aşağıdakılar aid edilir:

-    ər və arvadın hər birinin əmək, sahibkarlıq və intellektual fəaliyyəti nəticəsində əldə etdikləri gəlirlər, aldıqları pensiya və müavinətlər, eləcə də xüsusi təyinatı olmayan digər pul ödəmələri (bu halda xəsarət, sağlamlığın bu və ya digər formada pozulması nəticəsində əmək qabiliyyətinin itirilməsinə görə ödənilən məbləğ, maddi yardımın məbləği və s.);

-   ər-arvadın ümumi gəlirləri hesabına əldə edilən daşınar və daşınmaz əşyalar, qiymətli kağızlar, kredit təşkilatlarına və s. kommersiya təşkilatlarına qoyulmuş paylar, əmanətlər, kapitaldan olan paylar və əmlakın ər-arvaddan kimin adına əldə olunmasından, yaxud əmanətin kimin adına və ya kim tərəfindən qoyulmasından asılı olmayaraq nikah dövründə ər-arvadın qazandığı hər hansı sair əmlak.

 

3.       Bəs hər bir haldamı nikah dövründə əldə edilən əmlak ər və arvadın birgə mülkiyyəti hesab edilir?

      Qanunvericilikdə ər və arvadın birgə mülkiyyəti ilə yanaşı, onların hansı növ əmlakının birgə mülkiyyət hesab edilməməsi ilə bağlı konkret hallar da müəyyən eidilmişdir. Belə ki, qanunvericiliyə əsasən, ər və arvadın nikah dövründə hədiyyə kimi aldığı və ya vərəsəlik qaydasında əldə etdiyi əmlak onların özünə məxsusdur. Bununla yanaşı daş-qaş və digər zinyət əşyaları istisna olmaqla, nikah dövründə əldə edilən fərdi istifadədə olan əmlak - yəni paltar, ayaqqabı və sair kimi əşyalar ondan istifadə edən şəxsin mülkiyyəti hesab edilir.

 

4.       Bəs ər və arvadın özünə məxsus olan əmlak hansı halda birgə mülkiyyətə çevrilə bilər?

      Bəli, bu yalnız bir halda baş verə bilər. Belə ki, nikah dövründə həmin əmlak üzərində əsaslı təmir, yenidənqurma və yeni avadanlıqla təchizetmə kimi işlər ər və arvadın ümumi gəliri və ya şəxsi vəsaiti hesabına həyata keçirildikdə, sözügedən əmlak birgə mülkiyyətə çevrilir. Bir şərtlə ki, aparılan bu işlər əmlakın dəyərinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb olsun.

Lakin əgər tərəflər arasında bağlanılmış nikah kontraktında və ya ərlə arvadın razılaşmasında ayrı qayda nəzərdə tutulubsa, qeyd etdiyim qayda sözügedən münasibətlərə tətbiq edilmir.

 

5.       Ər-arvadın hansı mülkiyyətinin birgə mülkiyyət hesab edilməsi bizə məlum oldu. Lakin bilmək istərdik ki, digər tərəfin razılığı olmadan birgə mülkiyyətlə bağlı sərəncam verilə bilərmi?

     İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, ər-arvadın ümumi əmlakı üzərində sahiblik, istifadə və sərəncam hüququ onların qarşılıqlı razılığı əsasında həyata keçirilir.

      Ər-arvadın dövlət qeydiyyatı tələb edilməyən birgə mülkiyyət hesab edilən daşınar əmlakı ilə bağlı onlardan biri sərəncam verirsə, ümumi qaydaya əsasən, bu halda güman edilir ki, o, digərinin razılığı ilə hərəkət edir. Ər-arvaddan birinin bununla bağlı razılığı olmadığı təqdirdə, bu cür sərəncam verilməsi onun tərəfindən məhkəmə qaydasında mübahisələndirilir.

     Birgə mülkiyyət sayılan dövlət qeydiyyatı tələb edilən daşınar və daşınmaz əşyalarla bağlı sərəncam verilməsi zamanı isə ər-arvaddan hər hansının adına qeydə alınmasından asılı olmayaraq, digər tərəfin notariat qaydasında təsdiq edilmiş razılığı tələb edilir. Ərin (arvadın) bu barədə notariat qaydasında təsdiq olunmuş razılığı olmadıqda, bu əqd də Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyinə uyğun olaraq müəyyən olunmuş müddətdə mübahisələndirilə bilər.

     Məhkəməyə yuxarıda qeyd edilənlər barədə müraciət etmiş tərəf öz tələbini sübuta yetirə bildiyi təqdirdə, ümumi mülkiyyət barədə bağlanılmış bu növ əqdlər məhkəmə tərəfindən etibarsız hesab edilir.

 

6.       Ətraflı məlumat üçün təşəkkür edirik. Sonda isə İNJURİYA oxucularını maraqlandıran bir praktiki məsələni aydınlaşdırmağınızı xahiş edirik. Ər və arvad arasında birgə əmlakı bölgüsü ilə bağlı mübahisələr

                Qeyd edim ki, nikahın pozulması haqqında işə məhkəmə qaydasında baxılarkən, tərəflər məhkəməyə ümumi mülkiyyətin bölünməsini müəyyən edən saziş təqdim edə bilərlər.

Əgər ər-arvad arasında saziş olmadıqda və ya bu saziş uşaqların və ya tərəflərdən birinin marağını pozduqda, məhkəmə ər-arvadın tələbi ilə onların birgə mülkiyyətində olan əmlakın bölgüsünü aparır.

   Eyni zamanda tərəflər bu növ mübahisələrlə bağlı məhkəməyə nikahın pozulmasından ayrı - müstəqil tələb formasında da müraciət edə bilərlər. Ümumi mülkiyyətin bölünməsi ilə bağlı iddialara rayon (şəhər) məhkəmələrində baxılır.

Geri